اسهال یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که تقریباً همه افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار آن را تجربه می‌کنند. این بیماری با افزایش دفعات اجابت مزاج و تغییر در قوام مدفوع شناخته می‌شود. اگرچه اسهال معمولاً خود به خود بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد می‌تواند جدی و حتی تهدید کننده و خطر آفرین باشد. (با بروز انواع مشکلات جذب و بیماری های مقعدی)
علت ابتلا به بیماری اسهال چیست؟
بیماری اسهال می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. در اینجا به چند دلیل اصلی اشاره می‌کنیم:
یکی از شایع‌ترین علت‌های اسهال ، عفونت‌های ویروسی است. ویروس‌هایی مثل روتاویروس و نوروویروس می‌توانند باعث التهاب روده و اسهال شوند. این ویروس‌ها معمولاً از طریق غذا یا آب آلوده یا تماس با فرد بیمار منتقل می‌شوند.
باکتری‌ها هم می‌توانند عامل اسهال باشند. برای مثال، سالمونلا و اشریشیا کلی از باکتری‌های معروفی هستند که اغلب از طریق غذاهای آلوده وارد بدن می‌شوند و باعث عفونت و اسهال می‌گردند.
گاهی اوقات، اسهال نتیجه مصرف برخی داروهاست. آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند تعادل باکتری‌های روده را به هم بزنند و باعث اسهال شوند. همچنین ، برخی داروهای فشار خون یا دیابت هم ممکن است چنین عارضه‌ای داشته باشند.
عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به گلوتن هم می‌تواند باعث اسهال شود. در این موارد ، خوردن محصولات لبنی یا غذاهای حاوی گلوتن می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون هم از علل مزمن اسهال هستند. این بیماری‌ها باعث التهاب مزمن در روده می‌شوند و می‌توانند علائمی از جمله اسهال ایجاد کنند.
آیا اسهال باعث ابتلا به بیماری های نشیمنگاهی می شود؟
بله، اسهال می‌تواند باعث یا تشدید برخی مشکلات ناحیه نشیمنگاه شود. در ادامه به چند مورد از این مشکلات اشاره می‌کنیم:
یکی از شایع‌ترین عوارض اسهال، تحریک و التهاب پوست اطراف مقعد است. دفع مکرر مدفوع آبکی می‌تواند پوست این ناحیه را خیس و ملتهب کند. این حالت می‌تواند باعث خارش، سوزش و حتی زخم شدن پوست شود.
اسهال طولانی مدت می‌تواند خطر ابتلا به هموروئید (بواسیر) را افزایش دهد. زور زدن مکرر برای دفع و تحریک مداوم ناحیه مقعد، می‌تواند باعث التهاب و تورم رگ‌های این ناحیه شود که به هموروئید منجر می‌شود.
در موارد شدید، اسهال مزمن می‌تواند باعث ایجاد شقاق مقعدی شود. شقاق، زخمی کوچک در دیواره مقعد است که معمولاً با درد شدید همراه است. عبور مکرر مدفوع اسیدی می‌تواند به ایجاد یا بدتر شدن این زخم‌ها کمک کند. گاهی اوقات، اسهال شدید می‌تواند باعث ضعیف شدن عضلات کف لگن شود. این مسئله در درازمدت می‌تواند به مشکلاتی مانند بی‌اختیاری مدفوع یا افتادگی مقعد منجر شود.برای پیشگیری از این مشکلات، مهم است که شل شدن مدفوع را جدی بگیریم و در صورت تداوم، حتماً به پزشک مراجعه کنیم. همچنین، رعایت بهداشت ناحیه نشیمنگاه در زمان اسهال بسیار مهم است.
عوارض بیماری اسهال چیست؟
بیماری اسهال می‌تواند عوارض مختلفی داشته باشد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این عوارض اشاره می‌کنیم:
کم‌آبی بدن یکی از جدی‌ترین عوارض اسهال است. وقتی بدن مقدار زیادی آب و الکترولیت از دست می‌دهد، می‌تواند دچار کم‌آبی شود. این حالت به خصوص در کودکان و سالمندان خطرناک است و می‌تواند به مشکلات جدی مثل اختلال در عملکرد کلیه‌ها منجر شود.
اختلال در تعادل الکترولیت‌ها عارضه دیگری است که در اثر اسهال رخ می‌دهد. از دست دادن مقادیر زیادی سدیم، پتاسیم و دیگر مواد معدنی می‌تواند باعث ضعف، گرفتگی عضلات و در موارد شدید، مشکلات قلبی شود.
اسهال طولانی مدت می‌تواند به سوء تغذیه منجر شود. وقتی غذا سریع از روده عبور می‌کند، بدن فرصت کافی برای جذب مواد مغذی ندارد. این می‌تواند باعث کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی شود.
در برخی موارد، اسهال شدید می‌تواند باعث آسیب به مخاط روده شود. این آسیب می‌تواند جذب مواد غذایی را حتی پس از بهبود اسهال مختل کند و باعث مشکلات گوارشی طولانی مدت شود.
اسهال مزمن می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد. مشکلاتی مثل خستگی مداوم، کاهش وزن ناخواسته و اختلال در فعالیت‌های روزمره می‌تواند ناشی از اسهال طولانی مدت باشد.
درمان اسهال
برای درمان اسهال، چند روش وجود دارد که بسته به شدت و علت بیماری می‌توان از آن‌ها استفاده کرد:
مهم‌ترین اقدام، جبران آب و املاح از دست رفته بدن است. نوشیدن مایعات فراوان مثل آب، چای کم‌رنگ یا محلول‌های الکترولیت (ORS) به این کار کمک می‌کند. این محلول‌ها را می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد یا در خانه با ترکیب آب، شکر و نمک درست کرد.
رژیم غذایی مناسب هم در درمان اسهال مهم است. غذاهای سبک و ساده مثل برنج، نان سفید، موز و سیب می‌توانند به بهبود کمک کنند. از خوردن غذاهای چرب، تند یا حاوی فیبر زیاد باید پرهیز کرد.
در بعضی موارد، استفاده از داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید می‌تواند کمک‌کننده باشد. البته باید توجه داشت که این داروها برای همه انواع اسهال مناسب نیستند و بهتر است قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
اگر علت اسهال، عفونت باکتریایی باشد، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز کند. اما باید توجه داشت که در اکثر موارد اسهال، نیازی به آنتی‌بیوتیک نیست.
استراحت کافی هم به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند. بدن در حال مبارزه با عامل بیماری‌زاست و نیاز به انرژی دارد، پس استراحت می‌تواند مفید باشد.
اگر اسهال بیش از چند روز طول بکشد، یا با علائمی مثل تب بالا، درد شدید شکم یا خون در مدفوع همراه باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.
